رودخانه‌ی تاریخی جیغاتی در شهر قوشاچای (میاندوآب) که قرن‌ها شریان حیاتی منطقه به شمار می‌رفت، امسال برای نخستین‌بار در حافظه‌ی محلی به‌طور کامل خشک شد. در حالی که کم‌آبی یکی از عوامل طبیعی این بحران است، گزارش‌های مردمی و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد نقش دخالت‌های انسانی و تصمیمات نادرست شهری در تخریب بستر رودخانه و نابودی درختان کهنسال آن بسیار پررنگ‌تر از عوامل اقلیمی است.
به‌گفته‌ی شهروندان قوشاچای، روند خشکیدن رودخانه‌ی جیغاتی از اواخر فصل بهار آغاز شد و در ماه‌های تابستان به اوج رسید، به‌گونه‌ای که آب این رود در محدوده‌ی شهری به‌کلی ناپدید شد. در همین زمان، نهادهای محلی از جمله شهرداری، فرمانداری و اداره‌ی امور آب با عنوان «پاکسازی و زیباسازی بستر رودخانه» پروژه‌ای را آغاز کردند که به گفته‌ی فعالان محیط‌زیست، عملاً به تخریب ساختاری و نابودی پوشش گیاهی بستر جیغاتی منجر شده است.
فیلم‌ها و تصاویر منتشرشده از این عملیات، نشان می‌دهد که درختان چندین دهه‌ای و ریشه‌دار داخل و حاشیه‌ی رودخانه بدون هیچ‌گونه ارزیابی زیست‌محیطی یا مجوز قطع، به‌طور کامل از بین رفته‌اند. این درختان که بسیاری‌شان بخشی از زیستگاه پرندگان و گونه‌های محلی بودند، اکنون تنها به یادگاری خشکیده در حافظه‌ی مردم شهر تبدیل شده‌اند.
به گفته‌ی ساکنان محلی، شبه‌جزیره‌های کوچک و طبیعی که در مسیر جریان آب شکل گرفته بودند و به بوم‌سازگان رودخانه تنوع و زیبایی خاصی می‌دادند، در جریان عملیات موسوم به «پاکسازی» تخریب شده و خاک آن‌ها برای تسطیح بستر برداشته شده است. این اقدام باعث از بین رفتن ریشه‌ی گیاهان، لانه‌ی پرندگان و چرخه‌ی طبیعی فیلتراسیون خاک در مسیر رود شده است.
یکی از شهروندان قوشاچای می‌گوید: «سال‌هاست که شهرداری حتی یک نهال درخت جدید در شهر نکاشته است، اما حالا همان اندک فضای سبز طبیعی کنار رودخانه را هم از بین برده‌اند. ما از شهرداری انتظار داشتیم برای احیای رودخانه اقدام کند، نه برای نابودی‌اش.»
کارشناسان محیط‌زیست می‌گویند قطع درختان در بستر رودخانه‌ها، نه تنها از نظر قانونی ممنوع است بلکه پیامدهای جبران‌ناپذیری دارد. درختان بستر رودخانه با تثبیت خاک، مانع فرسایش و گل‌آلودگی می‌شوند و به جذب آب‌های زیرزمینی و تلطیف هوای شهری کمک می‌کنند. نابودی آن‌ها می‌تواند چرخه‌ی طبیعی جریان آب را مختل و احتمال سیلاب در فصول بارندگی را افزایش دهد.
از سوی دیگر، نهادهای رسمی هنوز توضیح شفافی درباره‌ی این پروژه ارائه نکرده‌اند. سکوت شهرداری و نبود پاسخگویی در برابر اعتراض‌های مردمی، نگرانی‌ها را درباره‌ی نبود نظارت محیط‌زیستی و تصمیم‌گیری‌های پشت‌پرده تشدید کرده است.
خشک شدن رودخانه‌ی جیغاتی، تنها نشانه‌ی یک بحران محیط‌زیستی نیست؛ بلکه نمادی از نابسامانی مدیریت شهری و فقدان نگاه پایدار به منابع طبیعی است. این اتفاق زنگ خطری برای تمام شهرهای ایران است که به‌نام توسعه یا زیباسازی، منابع حیاتی و طبیعی خود را از بین می‌برند.
جیغاتی‌چای که قرن‌ها قلب تپنده‌ی قوشاچای بود، امروز به بستر خشک و بی‌جان تبدیل شده است. آینده‌ی این رودخانه و طبیعت پیرامونش، به میزان جدیت شهروندان، رسانه‌ها و نهادهای مسئول در مطالبه‌ی پاسخگویی و احیای آن بستگی دارد.
#جیغاتی_چای
#محیط_زیست
#قوشاچای
#تخریب_طبیعت
#نه_به_قطع_درخت
