تعطیلی سفارتخانه‌های غربی در تهران : نشانۀ بازگشت جنگ یا فشار دیپلماتیک؟

جنگ ایران و اسراییل

در حالی که سخنگوی وزارت امور خارجۀ جمهوری اسلامی اخبار مربوط به تعطیلی سفارتخانه‌ها در تهران را «شایعه» و «جنگ روانی» می‌خواند، موج خروج دیپلمات‌ها و تعلیق خدمات کنسولی از سوی کشورهای اروپایی و اقیانوسیه ادامه دارد. هم‌زمان، هشدارهای صریح مقامات ارشد ایران نشان می‌دهند که نگرانی از ازسرگیری جنگ با اسرائیل و تشدید بی‌ثباتی، بیش از آنکه ساخته رسانه‌ها باشد، در رأس حاکمیت جمهوری اسلامی جریان دارد.

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجۀ جمهوری اسلامی ایران اخبار مربوط به تعطیلی سفارتخانه‌ها در ایران را «خبرسازی» جهت «التهاب زایی" در جامعه توصیف کرد، هر چند خود او این ادعا را در پی خداحافظی سفیر آلمان در تهران و تعلیق کلیه فعالیت‌های کنسولی این کشور در ایران مطرح نمود. خود اسماعیل بقایی در ادامه گفته است که در پی جنگ دوازده روزه با اسرائیل «برخی سفارتخانه‌ها در تهران فعالیت خود را کاهش دادند ... ولی این بمنزلۀ تعطیلی سفارتخانه‌ها در تهران نبوده و نیست.»

خبرگزاری رسمی «مهر» نیز در یک یادداشت سیاسی ضمن تأئید اظهارات اسماعیل بقایی اخبار مربوط به تعطیلی سفارتخانه‌ها در تهران را «شایعه» و نمونه‌ای از جنگ روانی خواند که هدفش ایجاد تشویش در افکار عمومی و بی‌اعتماد ساختن مردم به توانایی نهادهای رسمی کشور است.

با این حال، ساعاتی پس از اظهارات اسماعیل بقایی، سفارت اتریش در تهران نیز اعلام کرد که کلیه خدمات کنسولی خود را تا اطلاع ثانوی به حال تعلیق درآورده است. در پی جنگ دوازده روزه و تشدید تنش‌های نظامی میان ایران و اسرائیل و نگرانی از گسترش جنگ، شماری از کشورها طی دو ماه گذشته فعالیت سفارتخانه‌های خود را در تهران به حالت تعلیق درآوردند و دیپلمات‌هایشان را بعضاً از ایران خارج کردند.

بر پایۀ گزارش رسانه‌های بین‌المللی، در ۱۹ و ۲۰ ژوئن ۲۰۲۵ نخستین موج تعطیلی‌ها آغاز شد. نیوزیلند اعلام کرد که دو کارمند سفارت این کشور و خانواده‌های آنان از طریق مسیر زمینی از تهران به جمهوری آذربایجان منتقل شده‌اند و خدمات کنسولی به سفارت نیوزلند در آنکارا واگذار شده است. هم‌زمان، استرالیا نیز به دلیل «وخامت اوضاع امنیتی» تمامی کارکنان خود را از ایران خارج و سفارت خود را در این کشور تعطیل کرده است.

وزارت خارجه جمهوری چک و سپس اسلواکی نیز در تاریخ‌های مشابه از توقف فعالیت سفارتخانه‌هایشان در تهران خبر دادند و علت آن را «تشدید بحران امنیتی» در پی جنگ ایران و اسرائیل اعلام کردند. کمی بعد، ایرلند نیز دیپلمات‌های خود را از تهران خارج ساخت و اعلام کرد که امور کنسولی از دوبلین پیگیری خواهد شد.

در همین دوره، سوئیس که حافظ منافع آمریکا در ایران است، سفارت خود در تهران را برای حدود دو هفته تعطیل کرد. اما با فروکش نسبی بحران، در ۶ ژوئیه ۲۰۲۵ فعالیت نمایندگی دیپلماتیک خود را از سر گرفت.

هرچند وزارت امور خارجۀ جمهوری اسلامی و رسانه‌های رسمی ایران این اخبار را «شایعه» و «جنگ روانی» خوانده‌اند، شواهد بین‌المللی این روند را صرفاً ناشی از نگرانی امنیتی نمی‌دانند : به باور تحلیلگران کاهش یا توقف فعالیت سفارتخانه‌ها در ایران دست کم سه پیام روشن دارد: الف) هشدار امنیتی: تهران پس از حملات نظامی اسرائیل و آمریکا مصون تلقی نمی‌شود و امکان و احتمال ازسرگیری جنگ همچنان جدی است. ب) فشار سیاسی: غرب از این طریق انزوای دیپلماتیک جمهوری اسلامی را برجسته کرده و زمینه فعال‌سازی «مکانیزم ماشه» و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت را تقویت می‌کند. ج) تدارک سناریوی جنگ: تعلیق خدمات کنسولی معمولاً در آستانۀ بحران‌های تازه صورت می‌گیرد و می‌تواند نشانه‌ای از انتظار برای ازسرگیری جنگ باشد.

در واقع، تعطیلی یا محدودسازی فعالیت نمایندگی‌های غربی در ایران بیش از آنکه به تعبیر مقامات این کشور شایعه‌ای تبلیغاتی باشد، بازتابی است از نگرانی واقعی نسبت به آینده بحران ایران و همزمان بخشی از فشار هماهنگ بر جمهوری اسلامی برای تغییر مسیر یا پذیرش مذاکره با آمریکا. همین نگرانی در سطح مقامات ارشد ایران نیز بازتاب یافته است: محمدرضا عارف هشدار داده که «جنگ با اسرائیل هر آن ممکن است از سر گرفته شود» و یحیی رحیم صفوی، مشاور نظامی رهبر جمهوری اسلامی، تأکید کرده است: «هیچ تفاهم‌نامه یا توافقی میان ما و اسرائیل یا میان ما و آمریکا وجود ندارد. ما در مرحلۀ جنگ هستیم و باید برای بدترین سناریو آماده باشیم.»

کلیدواژه‌ها